Plateau van Wijnendale
Het Plateau van Wijnendale is een plateau centraal in de provincie West-Vlaanderen en bevindt zich aan de rechterzijde van de benedenloop van de IJzer. Het is een verhoging in het landschap met een zwak golvend reliëf, variërend tussen 20 en 50 meter; het omliggende lager gelegen land ligt ongeveer 20 meter hoog. Op de hoogte zelf liggen onder andere de dorpen Wijnendale en Aartrijke.
Het plateau heeft steilranden tot 5% in het zuiden en het westen. De noordelijke en oostelijke randen vertonen een zachtere helling. Plaatselijk dragen delen of verhogingen van het plateau een aparte naam. Zo vormen de Koekelareberg in Koekelare en de Ruidenberg in Ichtegem het zuidelijke deel. In het noorden ligt Aartrijke op een heuvel van het plateau. De helling van Torhout naar het plateau noemt men 't Hoge. In Wijnendale wordt het plateau diep doorsneden door een uitgegraven bedding de Groene 62, een voormalige spoorweg, nu een fietsweg.
Historisch
Het plateau van Wijnendale. Vanuit de wijk De Engel naar het zuiden kijkend, zie je het reliëfoppervlak duidelijk stijgen (naar een vlakke van 40 m). Dit is de noordelijke rand van het plateau van Wijnendale. Deze vlakke hoogte, met rondom zijn "steile" rand, is een overblijfsel van de erosie: De zand- en kleilagen in de omgeving werden weggespoeld, terwijl ze bij het huidige Wijnendale bleven liggen. Dit Wijnendale-plateau is dan ook een waterscheiding tussen drie beekstelsels: de Engelbeek naar het westen, de Moubeek naar het noorden en de Warandebeek naar het zuiden. De randen van liet plateau waren voor de trein te steil, daardoor heeft men dan aan beide kanten diepe sleuven met een trager oplopende helling in de plateaurand gegraven, zodat de treinen zonder problemen het bovenvlak van het plateau konden bereiken. Wijnendale passeer je in een diepe sleuf overspannen door bruggen in mooie baksteenbouw.
In zo'n sleuf heerst een apart microklimaat. Door de vochtige koelte groeit er een weelderige struikvegetatie. Op het plateau ontplooit zich een landschap grotendeels vrij van bewoning. Het oorspronkelijk bos- en heidelandschap werd pas in de laatste eeuwen gedeeltelijk in grote percelen akkerland omgezet. Grote stukken bos en dreven zijn er gebleven en zorgen voor een natuurlijke compartimentering van de ruimte. Bij het voormalig station van Wijnendale kijk je noordwaarts uit op het kasteeldomein d'Aertrycke, dat de provincie als wandeldomein openstelt. Meer zuidwaarts ligt het Warandebos, eertijds een jachtgebied van de heren. Hier is de natuur nog duidelijk in de open ruimte aanwezig: Een waardevol landschap.
Visueel
Het plateau van Wijnendale is een semi-gesloten karakter dat wordt gekenmerkt door compartimenten en afgesloten velden in een heuvelend landschap, met weinig verre zichten. Het regenwater dat in de zanden van het Wijnendale-plateau doordringt stoot op kleilagen en komt op enkele plaatsen in de plateau-rand tevoorschijn in bronnen. Waar het water wegloopt ontstaat een beek, die dan de plateaurand heeft ingesneden.
Aan de Heuvelstraat volgt de spoorwegbedding het dalletje van de Berenwegbeek. Je kunt de meanders van de beek, vergezeld door enkele knotwilgen, zien kronkelen door de laaggelegen weide naast het fietspad. Aan de voet van de dorpskern van Wijnendale bevindt zich het halfronde dalhoofd van deze beekvallei, een waardevol stukje dal landschap in een omgeving die sterk door menselijke aanwezigheid is bezet. Op het plateau ontplooit zich een landschap grotendeels vrij van bewoning. Het oorspronkelijk bos- en heidelandschap werd pas in de laatste eeuwen gedeeltelijk in grote percelen akkerland omgezet.
Ruimte en structuur
Het plateau is georiënteerd op Torhout en zelfs Brugge. N35, N33 en N32 zijn de belangrijkste lijnelementen in een moeilijker bereikbaar gebied. De landschappelijke structuur wordt bepaald door het bekenstelsel.
De Waterhoenbeek en de Waterbeek, de Veulbeek en de Meerlaanbeek als bovenlopen van de Kasteelbeek, wateren in essentie zuidwaarts af naar de Handzamevaart (deelbekken van de Ijzer). De beekstelsels van de Koolveldbeek/ Palingbeek/ Blekerijbeek-Trogbeek en de Vossebeek als zijbeek, alsook de Engelbeek en de Ijzerwegbeek als zijbeek, stromen in essentie noordwaarts af.
Fysisch
Dit gebied heeft een glooiend tot plaatselijk sterk glooiend landschap met hoogteverschillen die variëren van circa 10 meter boven zeespiegelniveau in het noorden. De "Beekput" tot circa 51 meter in het zuiden nabij het gehucht "De Reiger" (Zuster Clarastraat), de topzone van het "Plateau van Wijnendale". Het reliëf neemt af ten noorden en ten zuiden van het grondgebied. De kamlijn van het "Plateau van Wijnendale" fungeert als waterscheiding.
Bodem
We zitten in de Zandstreek. De Waterhoenbeek en de Waterbeek, de Veulbeek en de Meerlaanbeek dienen als bovenlopen van de Kasteelbeek en wateren in essentie zuidwaarts af naar de Handzamevaart (deelbekken van de Ijzer).
De beekstelsels van de Koolveldbeek/ Palingbeek/ Blekerijbeek-Trogbeek en de Vossebeek als zijbeek, alsook de Engelbeek en de Ijzerwegbeek als zijbeek, stromen in essentie noordwaarts af naar het grondgebied van Eernegem, en komen ofwel rechtstreeks terecht in de Moerdijkbeek-Moerdijkvaart, waar het oppervlaktewater verder noordwaarts over het Grootgeleed wordt afgeleid.
Actuele bossen situeren zich in het zuiden van het grondgebied, op de steilrand van het "Plateau van Wijnendale", met het zogenaamde "Wijnendalebos" en de uitlopers van het "Edewallebos".
Het "Plateau van Wijnendale", dat hier een hoogte van 45 meter bereikt heeft een ondoordringbare kleilaag of kleiig gesteente - een kleilaag van tertiaire oorsprong - verhindert dat het grondwater diep doordringt. Onder een dunne bovenlaag van quartair zand en paniseliaans zand met klei bestaat het plateau van boven naar onder uit een laag groen zand met glanzige zandsteen en glauconiet houdende grijze klei. De grote watervoorraad onder het plateau beperkt zich niet tot de oorsprong van één bron: er zijn zeven bronputten op de zuidelijke helling van het "Plateau van Wijnendale", die de oorsprong zijn van een aantal beken.